حقوق انسان از منظر اسلام (4)
دانشمندی می گوید : « راز سعادت در این است که روابط ما با دنیای خارج ، دوستانه باشد نه خصمانه. کسی که قادر نیست همنوعان خود را دوست خود بداند ، هرگز نمی تواند زندگی ای خالی از اضطراب داشته باشد . » این سخن بیانگر آن است که مناسباتی که جامعه را به نیکویی به هم پیوند می دهد ، متکی بر اصول صمیمیت و مهر و عاطفه است . دو نفر برپایه مهر و محبت به هم متمایل می شوند و از این رهگذر ، دوستی ها پایه گذاری می شود .
در معاشرت با دوستان ، افکار آدمی بالنده می شود و روح با انبساط خاطر ، از محیط عادی اوج می گیرد و در فضای خوبیها بال می گشاید . لذا دوستی با دیگران را منبع آرامش و یکی از بهترین لذاید روحی دانسته اند که به مرور زمان قوت می گیرد و کامل می شود . کارشناسان تربیتی تاکید می کنند که در انتخاب دوست بسیار دقت و مطالعه کنیم . زیرا شخصیت انسان بگونه ای است که به تدریج یک نوع هماهنگی و پیوستگی با احوال روحی معاشرین خود پیدا می کند و نفوذ اخلاق آنها در نیکبختی یا سقوط او اثری غیر قابل انکار دارد . شاید شما هم در معاشرتهای خود با افرادی مواجه شده اید که اعماق قلبشان از مهر و عاطفه خالی است ، ولی در لباس ریاکاری و زیر نقاب دوستی با شما ، خود را پنهان می سازند و از این طریق ضربات جبران ناپذیری را وارد می کنند . درواقع دوستی ای ارزشمند است که صادقانه باشد و بتواند نیاز روحی طرفین به مهر و مودت را تامین کند . رفاقت صمیمانه با نیکان ، ازجمله این دوستیهاست . افراد نیک اندیش ، به بالا بردن شخصیت دوستان خود کمک می کنند و انگیزه پیشرفت و موفقیت را در آنها تقویت می کنند .
گزارش بشنوید.
امام سجاد (ع) برای دوست نیز مانند همنشین ، حقی را بیان می کند و می فرماید : « حق رفیق و همراه تو آن است که تا می توانی با نیکی و احسان با وی رفاقت کنی و اگر نتوانستی ، حداقل با انصاف با او رفتار کن / همانگونه که تو را احترام و تکریم می کند ، به او احترام بگذار / آن مقدار که در حفظ و نگهداری تو می کوشد ، در نگهداری او کوشا باش / نگذار که او در نیکی و خوبی ، از تو پیشی بگیرد و اگر چنین کرد ، آن نیکی را جبران کن / و تا آنجا که شایسته است ، در محبت کردن و مهروزی به او کوتاهی نکن ... »
در اینجا امام سجاد (ع) دو محور نیکی و انصاف را در تعامل با دوستان مطرح کرده است . انسان باید با نیکی و لطف ، با دوست خود رفتار کند . نقل شده است که رسول خدا (ص) به همراه یکی از اصحاب خود سوار بر مرکبی در راهی می رفتند . حضرت وارد بیشه زاری از درختان گز شد و دو شاخه از درختی را برید که یکی کج و دیگری سالم بود . پیامبر شاخه سالم و پربار را به یار خود داد . او گفت : پدر و مادرم فدایت ای رسول خدا / تو شایسته تر هستی که آن شاخه سالم را برداری . پیامبر فرمود : هرگز . هر رفیقی نسبت به رفیق و هم صحبت خود مسئول است ، اگرچه ساعتی از روز با او همراه باشد . "
نکته دیگری که امام سجاد (ع ) رعایت آن را برای رفیق همراه بیان می کند ، رعایت انصاف در حق اوست . انصاف ایجاب می کند که خوبیهای دوست را بیشتر در نظر آورده و نیکی های او را جبران کنیم . به او مهر بورزیم و او را در حرکت در مسیر حق و سعادت یاری نمائیم .
اظهارات خانم نیک در این باره .
آموزه های دینی ضمن تاکید بر تحکیم روابط دوستانه با دیگران ، ما را از رابطه با افراد ناسالم برحذر می دارد . " ابن اثیر " ، مورخ و اندیشمند مسلمان در کتاب خود ، بخشهایی از سفارش امام سجاد (ع) به فرزندش را بیان کرده است . وی یادآور می شود که علی بن الحسین ( امام سجاد ) مردم بویژه جوانان را از دوستی با افراد ناباب باز می دارد و می فرماید : " فرزندم ، با شخص فاسق ( گناهکار ) همراه نشو ، زیرا او تو را به یک خوردنی و به بهای ناچیز می فروشد ، اما به آن نیز دست نمی یابد . با شخص بخیل هم صحبت نشو ، زیرا زمانی که بیشترین نیاز را به مال و ثروت او داری ، او تو را خوار و خفیف می کند . با دروغگو مصاحبت نکن که او همچون سراب است ، دور را به تو نزدیک جلوه می دهد و نزدیک را به تو دور نشان می دهد . و با احمق رفیق نشو ، چون او اگر بخواهد به تو سود برساند ، ضرر می زند . "
امید آنکه در زندگی خود ، دوستان خوبی را انتخاب کنیم و قیمت دوست خوب را بدانیم